PARANASAL SİNÜSLER
İnsanlarda 4 çift paranasal sinüs bulunmaktadır:
- Maksiller ve ethomaidal sinüsler doğumdan itibaren görülürken, sfenoidal ve frontal sinüsler doğum sonrası havalanmaya başlar (1,2).
- Ethmoid sinüsler doğumda var olup havalanması yaklaşık 4 ay civarı başlar, yaklaşık 2 yaşa gelince radyolojik olarak görüntülenebilir hale gelirler.
Maksiller sinüsler paranasal sinüslerin en büyüğüdür. Doğumda var olup, yıllar içerisinde medialden laterale doğru büyümeye devam ederler. Tamamen gelişiminin tamamlanması erişkin dönemi bulmaktadır.
Sfenoid sinüsler yaklaşık 2-3 yaş civarı havalanmaya başlayarak radyolojik olarak görüntülenebilir hale gelir.
Frontal sinüsler 4 yaş civarı belirginleşir, 7 yaş civarı havalanarak radyolojik olarak görülmeye başlarlar (2,3).
EPİDEMİYOLOJİ
- Çocuklar her yıl tahmini 6-8 defa ÜSYE geçirirler. Bu durum kreş çocuklarında en fazla olup yaş büyüdükçe ÜSYE sıklığı azalır.
- Geçirilen ÜSYE’lerin %5-13’ü bakteriyel rinosinüzit ile komplike olup, çocukların %10’u 3 yaşa kadar en az bir kez ABS geçirir.
Akut sinüzitlerde çoğunlukla etken viraldir. Viral sinüzitlerin %7-8’inde ABS gelişir (4).
- Sinüzit klinik semptomların görülme süresine göre akut (<30 gün), subakut (30-90 gün) ve kronik (>90 gün) olarak sınıflandırılır.
- Rekürren sinüzit, en az 10 günlük asemptomatik aralık geçiren hastada 30 günden kısa süren sinüzit semptomlarının varlığı ve bu semptomların 6 ayda en az 3 epizod veya 12 ayda 4 epizod tekrarlaması olarak tanımlanır.
ETKENLER
- Komplike olmayan ABS’de Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae (tiplendirilemeyen) ve Moraxella catarhalis başlıca görülen etkenlerdir.
- Nadiren Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, anaerob mikroorganizmalar etken olarak saptanabilir (5).
Aşılanma oranının artmasıyla pnömokok ve H. influenzae tip B oranlarında anlamlı düşüşler yaşanmıştır!!
MİKROBİYOLOJİK TANI
- Tanıda rutin laboratuvara ihtiyaç yoktur.
- Boğaz kültürü, nazofarengeal aspirat kültürü gibi yöntemler kullanılmaz.
- Toksik görünümlü hasta, şiddetli baş ve yüz ağrısı, immün yetmezlik ya da medikal tedaviye yanıtsızlık durumunda sinüs aspirat kültürü altın standart yöntem olarak tercih edilebilir. Rutinde kullanılmaz.
KLİNİK BULGULAR
- Nazal konjesyon, pürülan nasal/postnasal akıntı, ateş, öksürük sıklıkla ve halitozis, koku almada azalma, periorbital ödem, baş ağrısı, yüz ağrısı daha az sıklıkla görülebilir.
- Öne eğilmekle baş ağrısı ve baskı hissinde artış saptanabilir.
- Fizik muayenede nasal mukozada eritem, ödem, paranasal sinüslerde palpasyonla hassasiyet, postnasal pürülan akıntı tespit edilebilir. T
- üm bu bulgular hem bakteriyel hem de viral sinüzitlerde görülebilir.
- Dolayısıyla bakteriyel sinüzit demek için bazı klinik ipuçlarına ihtiyaç duyulmaktadır (6).
ABS için Klinik İpuçları:
- Semptomlarda iyileşme olmadan 10 günden uzun sürmesi
- Başlangıçta en az 3-4 gün boyunca >39°C ateş ve pürülan nasal/postnasal akıntı gibi şiddetli semptomların olması
- Hastalık iyileşirken ateş, baş ağrısı, pürülan akıntı gibi yeni ortaya çıkan semptomların olması
Bu 3 durumdan biri olduğunda bakteriyel sinüzit düşünülmelidir.
RADYOLOJİ
- Tanı klinik olarak konulur.
- Rutinde sinüs Waters grafileri önerilmemektedir.
- Persistan, rekürren, kronik sinüzit ya da endoskopik sinüs cerrahisi planlanan durumlarda kontrastsız beyin ve paranasal sinüs bilgisayarlı tomografisi, intraorbital komplikasyon ya da invazif fungal sinüzit şüphesinde kontrastlı beyin ve paranasal sinüs bilgisayarlı tomografi önerilir (7).
TEDAVİ
| Endikasyon | Başlangıç tedavisi | İkinci basamak tedavi |
| Hafif/orta hastalık | İlk tercih: Amoksisilin-klavulanat 45 mg/kg/g
Alternatif: Amoksisilin 90 mg/kg/g 2 doz (maks 4 gr/g) |
• Amoksisilin-klavulanat 90 mg/kg/g veya
• Seftriakson 1×50 mg/kg IV veya IM (1-3 gün maks 4gr, ardından oral Ab) (Kusmada ilk) |
| Şiddetli hastalık
veya antibiyotik direnci riski* |
İlk tercih: Amoksisilin-klavulanat 90mg/kg /g 2 doz (maks 4 gr/g) | • Seftriakson 1×50 mg/kg IV veya IM (1-3 gün, ardından oral Ab)
• Sefpodoksim 10 mg/kg/g 2 doz, maks 400 mg, oral • Sefdinir 14 mg/kg/g 1-2 doz, maks 600 mg, oral • Levofloksasin 10-20 mg/kg/g 1-2 doz, maks 500 mg, oral |
| Alternatif:
• Sefpodoksim 10 mg/kg/g, oral • Sefdinir 14 mg/kg/g, oral |
• Amoksisilin-klavulanat 90 mg/kg/g
• Levofloksasin 10-20 mg/kg/g, oral |
|
| • Levofloksasin 10 ila 20 mg/kg/g, oral | • Hastaneye yatış | |
| Penisilin alerjisi, ani (anafilaksi) veya ciddi gecikmiş reaksiyon (SJS, TEN) | • Levofloksasin 10-20 mg/kg/g, oral | |
| Penisilin alerjisi, hafif gecikmiş reaksiyon | • Sefpodoksim 10 mg/kg/g, oral
• Sefdinir 14 mg/kg/g, oral |
• Levofloksasin 10-20 mg/kg/g 1-2 doz, maks 500 mg, oral |
| Kusma | • Seftriakson 1×50 mg/kg IV veya IM (1-3 gün, ardından oral Ab) | • |
| Yatarak Tedavi | • Ampisilin-sulb 200-400 mg/kg/g IV, 4 doz, maks 8gr/gün ampisilin
• Seftriakson 50 mg/kg/g IV, 2 doz, maks 4 gr/g • Levofloksasin 10-20 mg/kg/g IV,1-2 doz, maks 500 mg/gün |
• 72 saat içerisinde düzelmeyen ya da kötüleşen semptomlar varlığında
+ Vankomisin (60 mg/kg/g) IV, 4 doz, maks 4 gr + Metronidazol (30 mg/kg/g) IV, 4 doz, maks 4 gr
|
Kısaltmalar: g:gün, maks:maksimum.
*Penisiline dirençli S. pnuemoniae suşlarının ³%10 olduğu bölgelerde yaşayan, kreşe giden, <2 yaş, akut sinüzit belirtileri başlamasından 1 ay öncesine kadar antibiyotik kullanmış olan, son 5 gün içerisinde hastaneye yatmış, aşılanmamış ya da yetersiz aşılanmış çocuklarda penisiline direnç bulunma riski yüksektir.
Antibiyotik tedavi süresi en az 10 gün, genellikle belirtiler düzeldikten sonra ek 7 gün daha olacak şekilde planlanır (8,9,10,11).
ADJUVAN TEDAVİLER
- Akut sinüzit tedavisinde rutin oral dekonjestan, mukolitik, antihistaminik, steroid, bol basınçlı sıvılar ile nazal irrigasyon gibi yöntemler önerilmemektedir.
- Özellikle topikal olarak kullanılan dekonjentasyonların 5 gün kullanımı üzerinde rebound lokal konjesyon yapabileceği bilinmektedir (rinitis medikomentoza).
- Bununla beraber nazal salin, steril sıvılar ve hastanın yaşına uygun aplikatörler ile kullanıldığında tedaviye destek/yardımcı olabilir.
- İntranasal kortikosteroid tedavileri rutin ABS’te önerilmemekle beraber kronik rinosinüzit tedavisinde kullanımu düşünülebilinir.
- Rekürren rinosüzitte altta yatan alerjik rinit, gastroözefageal reflü hastalığı, immün yetmezlik, siliyer diskinezi gibi kolaylaştırıcı faktörlerin araştırılması unutulmamalıdır.
KAYNAKLAR
- Kara, A., Somer, A., Çiftçi, E., & Tezer, H. (Eds.). (2024). Çocukluk Çağında Akut Sinüzit. Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği
- Bayramoğlu, A., & Keskinöz, E. (2024). Paranasal Sinüsler. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (1-15). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği
- Türeli, S., Türeli, M. A., & Atilla, P. (2024). Paranasal Sinüslerin Gelişimi. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (15-31). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Bayhan, G. İ. (2024). Çocukluk Çağında Sinüzit Epidemiyolojisi. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (73-81). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Sancak, B. (2024). Akut Bakteriyel Sinüzit Etkenleri. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (49-73). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Güdeloğlu, E., & Tezer, H. (2024). Çocukluk Çağında Akut Sinüzit Klinik Bulguları. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (81-87). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Şahap, S. K. & Fitöz, S. Çocukluk Çağında Sinüzit ve Radyolojinin Tanı ve İzleme Rolü ve Zamanlaması. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (87-115). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Yılmaz, D. (2024). Çocukluk Çağında Akut Bakteriyel Sinüzit Tedavisinde Antimikrobiyal Ajan Kullanımı. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (115-125). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Gümüş, E., Müderrisoğlu, A. & Babaoğlu, M. Ö. (2024). Akut Bakteriyel Sinüzit Tedavisinde Antibiyotik Kullanımı ve Farmokokinetik-Farmakodinamik Kavramlar. İçinde A. Kara, A. Somer, E. Çiftçi & H. Tezer (Eds.), Çocukluk Çağında Akut Sinüzit (125-165). Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Bağışıklama Derneği.
- Chow, A. W., Benninger, M. S., Brook, I., Brozek, J. L., Goldstein, E. J. C., Hicks, L. A., et al. (2012). IDSA Clinical Practice Guideline for Acute Bacterial Rhinosinusitis in Children and Adults. Clinical Infectious Diseases, 54(8), e72–e112.
- Wald, E. R. (Erişim Tarihi: Şubat 2024). Acute bacterial rhinosinusitis in children: Microbiology and management. Eds. S. L. Kaplan, G. C. Isaacson, R. A. Wood. Ed. D. Blake. UpToDate. https://www.uptodate.com/contents/acute-bacterial-rhinosinusitis-in-children-microbiology-and-management.
