EYVAH! ÇOCUK ACİLE YANIK HASTASI GELDİ !!

Yanıklar çocuklarda sık görülen ve önlenebilir bir travmadır. Etkeni, genişliği, derinliği ve lokalizasyonu net tarif edilebilir. Yanık yaralanmaları çoğunlukla haşlanma, alev, elektrik ve kimyasal yanıklar olarak sınıflandırılır. Çocuk yaş grubunda en sık görülen sıcak su, çay, çorba ve süt gibi ürünlerle oluşan haşlanma yanıklarıdır. Çocuk yanıklarına yaklaşım ilk müdahaleden tedavinin tamamlanmasına veya hastanın yanık merkezine sevkine kadar geçen süreci içermektedir. Yanık alanı hasarı ısı derecesi, temas süresi ve etken maddeye göre değişmektedir. Örneğin sıcak süt yanıkları sıcak su yanıklarına göre daha geniş ve daha derin yanığa neden olmaktadır. Hastanın kliniği yanık mekanizması ve komplikasyonlarına göre farklılık gösterir. İnhalasyon yanıklarında akut solunum yetmezliği ön plandayken cilt yanıklarında doku kaybına bağlı sıvı kaybı ve enfeksiyonlar sonucu şok/sepsis sık görülmektedir. Yanık sonrası gelişen enfeksiyonlar mortaliteyi belirleyen en önemli faktörlerdendir.

Yanık alanının genişliği:

Erişkinlerde kullanılan “dokuzlar kuralı” çocuk hastalarda yaşa göre bazı farklılık gösterir. Bunun için çocuklarda yaşa göre anatomik bölge genişliklerini gösteren Lund-Browder şeması kullanılır. Kabaca hastanın parmakları bitişik olarak elin ayasıyla birlikte yüzeyi, toplam vücut yüzey alanının %1’i olarak kabul edilir.

Lund Browder şeması:

Yanığın derinliği:

1.derece yanıklar: Sadece epidermis etkilenir. Ağrılı ve eritemlidir. 7 gün içinde skarsız tamamen iyileşir.

2.derece yanıklar: Epidermis ve dermisin etkilenir. Yanığın yüzeyel ve derin olmasına göre iyileşme süresi ve skar gelişimi değişmektedir. Yüzeyel yanıklar genelde 10-14 günde skarsız iyileşirken derin yanıkların iyileşmesi haftalar sürebilir ve hipertrofik skar gelişir. Bül lezyonlarının görüldüğü yanık tipidir. Küçük büllere müdahale edilmezken büyük ve basıya maruz kalan bölgelerde bulunan büllerin içi aspire edilmelidir.

3.derece yanıklar: Tam kat yanıklardır. Ağrı, duyu yoktur. Tedavisi cerrahi olarak yapılır ve belirgin skar kalır.

4.derece yanıklar: Genelde alev ve elektrik yanıklarında görülür. Kas ve tendonlar yanmıştır. Tedavi cerrahidir ve ampütasyon gerekebilir.

Yanığın ciddiyetine göre sınıflandırılması:

Yanıklar ciddiyetine göre küçük, orta ve büyük yanık olarak ayrılır. Küçük yanıklar poliklinikte ayaktan veya yanık odalarında, orta ve büyük yanıklar ise yanık ünitesi/merkezinde değerlendirilmelidir.

• Küçük yanıklar: %10’dan az 2. derece yanıklar ile %2’den az 3. derece yanıkla
• Orta yanıklar:  %10-20 arası 2. derece yanıklar ile %2-10 arası 3. derece yanıklar
• Büyük yanıklar: %20’den fazla 2. derece yanıklar ile %10’dan fazla 3. derece yanıklar: İnhalasyon yanıkları, elektrik yanıkları, çoklu travmanın eşlik ettiği yanıklar, ek hastalık varlığı, göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genital bölge yanıkları.

 Çocuk acil serviste yanık hastasına yaklaşım:

• Olay yerinde yanma sonlandırılmalı ve hasta yakıcıdan uzaklaştırılmalıdır.
• Elbise, saat ve aksesuarlar çıkarılmalıdır.
• İlk 15 dakika içinde akan çeşme suyu ile soğutma yapılmalı ancak buz uygulanmamalıdır!
• Kimyasal yanıklarda sağlam deriye temastan kaçınılarak yanık alanı bol su ile yıkanır.
• Olay yerinde yanığa topikal uygulama yapılmamalı, sadece temiz örtü ile kapatılması yeterlidir.

Ağrıyı gidermek için, yaraya lokal anestetik içeren pomat veya kremler sürülmesi kontrendikedir!

Diş macunu, yoğurt, tereyağı gibi maddelerin faydası olmadığı gibi derin yanıklarda zararlı bile olabilir.

• Hastaneye gelen hastanın hava yolu, solunum ve dolaşımı kontrol edildikten sonra olay hakkında bilgi alınır ve detaylı fizik muayene yapılır.
• Yara pansumanı sırasında serum fizyolojik ile yıkama yapılır, antiseptik solüsyonlar kullanılmaz.
• Pansumanı kapama öncesinde nemlendirici kremler veya yağlı pomad/merhemlerin sürülmesi yeterlidir.
• Ağızdan ya da intravenöz yoldan ağrı kesiciler verilip tetanoz profilaksi ihtiyacı gözden geçirilmelidir.
• Yanık hastasında kullanılması gereken intravenöz sıvısı Ringer Laktat solüsyonudur.

Hastanın sesinde boğuklaşma, stridor veya wheezing gelişiyorsa inhalasyon yanıklarını akla getirilip hemen entübasyon hazırlığı yapılmalı ve %100 oksijen başlanmalıdır.

Verilecek intravenöz sıvı miktarı: 5000 mL/m² yanan vücut yüzey alanı + 2000 ml/m² total vücut yüzey alanı/gün şeklinde hesaplanır. Yarısı ilk 8 saatte kalan yarısı ise takip den 16 saatte verilir.

YANIKLA BAŞVURAN HASTALARDA ÖNCELİKLE YAPILMASI GEREKENLER:

• Yanığın kaynağı saptanmalı (sıcak sıvı/cisim, alev, elektrik, kimyasal)
• Yanık alanı genişliği hesaplanmalı
• Yanık derinliğinin derecesi belirlenmeli
• Hastanın ilk müdahalesi ve yara pansumanı yapılmalı
• Sıvı tedavisi ihtiyacı belirlenmeli
• Analjezi yapılmalı
• Yatış veya sevk endikasyonu belirlenmeli
• Transport yapılacaksa uygun koşullar sağlanmalı
• Çocuk istismarı şüphesi olup olmadığı sorgulanmalı

Hastaların takibi nasıl yapılmalı?

• Genel durumu iyi olan küçük ciddiyetteki yanık hastaları yara bakımı sonrasında oral analjezik ile taburcu edilip ayaktan takip edilebilir. Bu hastalara günlük pansuman yapılması önerilir.
• Orta ve büyük ciddiyetteki yanığı olan hastalar hastaneye yatırılmalıdır.

Nakil yapılması gereken hastalarda uygun koşulların sağlanması gerekmektedir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada yanık nedeniyle transfer yapılan 187 çocuk hastanın sadece 15 tanesinin transfer kriterlerine uygun şekilde nakledildiği görülmüştür.

HANGİ HASTALAR HASTANEYE YATIRILARAK TEDAVİ EDİLMELİDİR ?

• 10 yaşından küçük çocuklarda %10’dan fazla 2. derece yanıklar,
• Tüm 3. derece yanıklar,
• Yüz, kulak, el ve ayak, genital bölge ve perine gibi özellikli bölge yanıkları,
• Büyük eklemler içine alan yanıklar,
• Kimyasal yanıklar,
• Elektrik ve yıldırım çarpmaları,
• İnhalasyon yanıkları,
• Yanığa eşlik eden travma ya da kronik hastalık olması,
• Çocuk istismarı varlığı veya şüphesi,
• Hastanın sosyal ve emosyonel durumunun rehabilitasyonu gerektirmesi.

>>>>>>>>>>>>>>>>>Hangi bulgularda çocuk istismarını düşünmeliyiz?<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Anamnezde: Çocuğu hastaneye getirmede açıklanamayan gecikme, anamnezin çelişkili olması, fiziksel bulgulara uymayan anamnez, anne ile babanın farklı öyküleri, tek ebeveyn olması, çocuğun durumuna ilgisiz kalınması, kardeşin suçlanması, çocuğun ana babayı suçlaması, ailenin ekonomik durumunun olumsuzluğu durumunda

Fizik muayenede: Kalçanın ve perinenin ve her iki ayağının yanması, bilateral simetrik yanık, eldiven çorap tarzında yanık, sigara izleri, ekimozlar, kafa travması, karaciğer, dalak rüptürüne yol açan batın travması, el sırtında yanıklar olması durumunda

Unutulmaması gerekenler !!!!!

Önce stabilizasyon sonra transfer!

Her yanık hastası mutlaka “Adli Vaka” yönünden değerlendirilmelidir.

Çocuk istismarını düşündüren bulgular akılda tutulmalıdır.

 Kaynaklar:

1. Yastı AÇ, Koç O, Şenel E, Kabalak AA. Hot milk burns in children: a crucial issue among 764 scaldings. Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery. 2011;17 (5):419-422.
2. Öztorun Cİ, Demir S, Azılı MN, Şenaylı A, Livanelioğlu Z, Şenel E. The outcomes of becoming a pediatric burn center in Turkey. Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery. 2016; 22(1): 34-39.
3. Gülhan B, Kanık Yüksek S, Hayran M, et al. Infections in Pediatric Burn Patients: An Analysis of One Hundred Eighty-One Patients. Surg Infect (Larchmt). 2020;21(4):357-362.
4. Şenaylı A, Öztürk F, Azılı MN, Demir S, Demir R, Şenel E. Evaluating incorrect management of transferred pediatric burn patients. Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery. 2016; 22(3): 247-52.
5. Yastı AÇ, Şenel E, Saydam M, Özok G, Çoruh A, Yorgancı K. Guideline and treatment algorithm for burn injuries. Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery. 2015; 21(2): 79-89.